Μελισσηνός

Επώνυμο οικογένειας στρατιωτικών της βυζαντινής περιόδου. 1. Μιχαήλ (8ος αι.). Βυζαντινός στρατηγός. Ήταν γιος του άρχοντα της Κωνσταντινούπολης Μ. και οπαδός των μεταρρυθμίσεων. Το 766 ανέλαβε τη διοίκηση του θέματος των Ανατολικών και κατεδίωξε τους αντιφρονούντες. 2. Θεόδοτος (8ος – 9ος αι.). Στρατιωτικός και κληρικός. Την 1η Απριλίου 815 εξελέγη οικουμενικός πατριάρχης, θέση που διατήρησε έως το 821. 3. Βυζαντινός στρατηγός (9ος αι.). Ήταν ένας από τους υπερασπιστές του Αμορίου στη διάρκεια της βασιλείας του Θεόφιλου (829-42). Το 833 συνελήφθη από τους Άραβες και βρήκε μαρτυρικό θάνατο μαζί με άλλους 41 επιφανείς αιχμαλώτους. Η μνήμη τους γιορτάζεται από την Ανατ. Ορθόδοξη Εκκλησία στις 6 Μαρτίου. 4. Λέων (10ος αι.). Βυζαντινός στρατηγός. Συμμετείχε στην εκστρατεία του Βασιλείου B’ εναντίον των Βούλγαρων (981). Ο στρατηγός Κοντοστέφανος τον συκοφάντησε στον αυτοκράτορα, ότι δήθεν είχε εγκαταλείψει το καθήκον του και ότι βάδιζε προς την Κωνσταντινούπολη για να καταλάβει τον θρόνο. Θορυβημένος, ο Βασίλειος διέταξε τότε υποχώρηση των στρατευμάτων του, γεγονός που έδωσε την ευκαιρία στον Βούλγαρο ηγεμόνα Σαμουήλ να στήσει ενέδρα στους Βυζαντινούς και να τους τρέψει σε φυγή αποκομίζοντας άφθονα λάφυρα. Μολονότι η καταγγελία εναντίον του Μ. αποδείχθηκε ψευδής, ο Βασίλειος ποτέ στο μέλλον δεν έδειξε μεγάλη εμπιστοσύνη απέναντι στον Λέοντα. Εκείνος, ιδιαίτερα δυσαρεστημένος από αυτή τη δυσμένεια, συμμετείχε στη στάση του Βάρδα Φωκά εναντίον του Βυζαντινού αυτοκράτορα στη Μικρά Ασία. Μετά τον θάνατο, όμως, του Φωκά συνελήφθη και οδηγήθηκε δέσμιος στην Κωνσταντινούπολη από τον θριαμβευτή Βασίλειο. 5. Θεόγνωστος (10ος αι.). Βυζαντινός στρατιωτικός. Ήταν αδελφός του Λέοντα και συμμετείχε μαζί του στη στάση του Βάρδα Φωκά εναντίον του αυτοκράτορα Βασιλείου B’, συνελήφθη όμως και ο ίδιος και οδηγήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, όπου διαπομπεύθηκε. 6. Νικηφόρος (11ος αι.). Βυζαντινός αξιωματούχος. Στασίασε το 1080, ανακηρύσσοντας τον εαυτό του αυτοκράτορα και συμμαχώντας με τους Σελτζούκους Τούρκους. Για ένα διάστημα κατόρθωσε να υπερισχύσει στην περιοχή της Νικαίας, έως ότου τον προσεταιρίστηκε ο αυτοκράτορας Αλέξιος A’ Κομνηνός, τον έχρισε καίσαρα και τον χρησιμοποίησε εναντίον του Νορμανδού Ροβέρτου Γυισκάρδου. Από αυτούς που εγκαταστάθηκαν στη Νίκαια αναφέρονται οι εξής: 1. Αλέξιος (13oς αι.). Βυζαντινός στρατηγός. Ήταν επίσης γνωστός με το επώνυμο Στρατηγόπουλος. Διετέλεσε διοικητής των δυνάμεων του αυτοκράτορα της Νίκαιας που ανακατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη από τους Φράγκους το 1261. Έλαβε μέρος σε εκστρατείες των Παλαιολόγων εναντίον των δεσποτών της Ηπείρου (το 1259 νίκησε στη μάχη της Πελαγονίας, πολιόρκησε τα Γιάννινα και κατέλαβε την Άρτα), εναντίον των Βούλγαρων, καθώς και εναντίον Ελλήνων και Φράγκων ηγεμονίσκων της Θράκης. 2. Μιχαήλ (13ος αι.). Βυζαντινός στρατηγός, και αυτός γνωστός με το επώνυμο Στρατηγόπουλος. Συμμετείχε και διακρίθηκε σε μάχες του Βυζαντίου εναντίον των Τούρκων και άλλων, με αποτέλεσμα να οριστεί πρωτοστράτορας. Συνελήφθη με τη συκοφαντία ότι συνωμοτούσε εναντίον του Ανδρόνικου Παλαιολόγου (1300) και πέθανε στη φυλακή. Από τους Μ. που μετανάστευσαν στην Πελοπόννησο αναφέρονται οι εξής: 1. Θεόδωρος (τέλη 12ου – αρχές 13ου αι.). Άρχοντας και γαιοκτήμονας στη Μεσσηνία. 2. Γρηγόριος, ο γνωστός και ως Μάμας (15ος αι.). Κληρικός και λόγιος. Διαδραμάτισε σπουδαίο ρόλο κατά τις διαμάχες των Παλαιολόγων στην Πελοπόννησο. 3. Θεόδωρος (16ος αι.). Χωροδεσπότης της Πελοποννήσου. Ήταν αδελφός του Μακάριου, μαζί με τον οποίο ηγήθηκαν της επανάστασης του 1572. Τελικά, αναγκάστηκε να καταφύγει μαζί με τον αδελφό του στην Ιταλία. 4. Λέων. Σεβαστοκράτορας και μεγαλογαιοκτήμονας της Πελοποννήσου. Ήταν απόγονος του Αλέξιου Μ. ή Στρατηγόπουλου. 5. Μακάριος. Ήταν γνωστός και με το επώνυμο Μελισσουργός. Από εκείνους που εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη, αναφέρονται οι εξής: 1. Ανδρέας (11ος αι.). Υπήρξε ο γενάρχης των Μ. που εγκαταστάθηκαν στην Κρήτη. Ο αυτοκράτορας του προσέφερε ως δώρο μεγάλες κτηματικές εκτάσεις στο νησί. 2. Θεόδωρος (12ος – 13ος αι.). Υπήρξε αρχηγός της κρητικής επανάστασης του 1217 εναντίον των ενετών. Ύστερα από συνθηκολόγηση, δέχτηκε την κυριαρχία της Γαληνότατης Δημοκρατίας στην Κρήτη και έλαβε ως αμοιβή φέουδα κοντά στον ποταμό Μουσέλα. 3. Μιχαήλ (13ος αι.). Υπήρξε ένας από τους ηγέτες της κρητικής επανάστασης του 1230-36, την οποία υπέθαλψε και ενίσχυσε ο αυτοκράτορας της Νικαίας Ιωάννης A’ Βατάτζης. 4. Μελισσηνός. (13ος αι.) Ήταν ένας από τους σημαντικότερους αρχηγούς της επανάστασης του 1283-99, η οποία ξέσπασε στην Κρήτη με αρχηγό τον Αλέξανδρο Καλλέργη. 5. Ιωάννης (15ος αι.). Ήταν ένας από τους αρχηγούς της κρητικής συνωμοσίας του Σήφη Βλαστού (1453). Μετά την αποκάλυψη της επαναστατικής κίνησής τους εναντίον των Ενετών, αποκεφαλίστηκε μαζί με τους υπόλοιπους πρωτεργάτες της συνωμοσίας (Σήφης Βλαστός, Ιωάννης Αργυρόπουλος, Ιωάννης και Γεώργιος Γαβαλάς). Από τους Μ. που διασκορπίστηκαν σε άλλα μέρη της Ελλάδας ή του εξωτερικού, σημαντικότεροι είναι οι εξής: 1. Νικηφόρος (Νάπολη Ιταλίας 1577 – Κρότωνας 1633). Λόγιος και κληρικός. Ήταν γιος του Θεόδωρου και της Αναστασίας Διαμάντη. Σπούδασε στο Κολέγιο του Αγίου Αθανασίου στη Ρώμη και χρημάτισε για ένα διάστημα καθηγητής της αρχαίας ελληνικής στη Νάπολη, καθώς επίσης και εφημέριος της εκεί ελληνικής εκκλησίας των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου. Ήταν εκ του φυσικού του τυχοδιώκτης και δεν είχε ηθικούς φραγμούς· αφού μόνασε ένα διάστημα στη μονή Στροφάδων κοντά στη Ζάκυνθο, έφτασε στην Κωνσταντινούπολη το 1611 και ξεκίνησε έναν σφοδρό φιλοκαθολικό αγώνα, αντιμετωπίζοντας τον Κύριλλο Λούκαρη. Με την επιτηδειότητά του, κατόρθωσε να αποσπάσει από τον οικουμενικό πατριάρχη Νεόφυτο B’ την έδρα της μητρόπολης Παροναξίας (1613-17), αν και αναγκάστηκε να την εγκαταλείψει και να τραπεί και πάλι προς τη Δύση. Σχετίστηκε με μεγάλες εκκλησιαστικές και πολιτικές προσωπικότητες του καιρού του (Βατικανού, Γαλλίας και Ισπανίας), με αποτέλεσμα να οικειοποιηθεί την καθολική αρχιεπισκοπή του Κρότωνα το 1628. Άφησε αρκετά δείγματα του φιλολογικού του έργου (επιστολές, επιγράμματα κ.ά.), τα οποία και αποδεικνύουν τόσο την ελληνομάθειά του όσο και την ικανότητα του στη μίμηση των κλασικών προτύπων του. 2. Πέτρος (1726-1796). Στρατιωτικός και λόγιος με καταγωγή από την Κεφαλονιά. Έζησε και έδρασε στη Ρωσία, μαζί με τον αδερφό του Ιωάννη. Διακρίθηκε στον Επταετή Πόλεμο και στους ρωσοτουρκικούς πολέμους του 1770-74 και 1778-90.